Codex Calixtinus: conductus “Congaudeant catholici” (Ensemble Organum, Marcel Pérès)

Unha das pezas máis famosas do Codex Calixtinus é este conductus “Congaudeant catholici”, aquí interpretado polo Ensemble Organum baixo a dirección de Marcel Pérès. Podería ser a peza a tres voces máis antiga de entre as conservadas (é do século XII), aínda que algúns din que a terceira voz é so unha alternativa á segunda. Por outra banda está o debate sobre a musica ficta ou semitonia subintellecta. Hai versións que (nunha escala de “re” dórica) cantan sempre “si natural”, versións que usan o “si bemol” so para certos floreos ou bordaduras (como esta), e incluso algunha versión que canta sempre “si bemol”. Unha vez pregunteille ao musicólogo José López Calo (que transcribiu a música deste códice) se, vistas as diferentes solucións, era correcto interpretar a peza “tal e como está”, sempre con “si natural”, e el díxome, simplemente, “si”. O que non sei é se mo dixo para quitarme de diante e evitarse longas explicacións (para as cales nin el tería interese nin eu coñecementos de base).

Esta gravación está no disco “Compostela ad Vesperas Sancti Iacobi”. Pero escoitar a este grupo “en vivo” é moito millor que calquera gravación…

Congaudeant catholici
letentur cives celici
die ista.

Clerus pulcris carminibus
studeat atque cantibus
die ista.

Hec est dies laudabilis
divina luce nobilis
die ista.

Qua Iacobus palacia
ascendit ad celestia
die ista.

Vincens Herodis gladium
accepit vite bravium
die ista.

Ergo carenti termino
benedicamus domino
die ista.

Magno patri familias
solvamus laudis gracias
die ista.

Esta é unha versión española publicada na traducción (que fixeron os profesores Abelardo Moralejo, Casimiro Torres e Julio Feo García) do Liber Sancti Jacobi – Codex Calixtinus (CSIC, 1951; hai unha reedición do 2014, revisada pola profesora María José García Blanco, co ISBN 9788445351703). Non sei por que, pero a terceira estrofa das que canta o Ensemble Organum non está no libro que consultei:

Alégrense católicos
y moradores célicos
este día.

Afánense los clérigos
con poemas y cánticos
este día.

En que ascendió al palacio
Santiago, del empíreo,
este día.

Venciendo con el premio,
a Herodes, del martirio,
este día.

Bendigamos al Príncipe
que no conoce límite
este día.

Al gran Paterfamilias
tributémosle gracias
este día.

E esta é a transcripción de José López Calo na obra La música medieval en Galicia (Fundación “Pedro Barrié de la Maza”, Coruña, 1982; ISBN: 9788485728152), que eu tomo do artigo de Eva Esteve Roldán “La polifonía en el Códice Calixtino”. Clicar para ampliar…